Poznaj
unikalne piękno
wyspy Santorini!

Kościół Panagia Episkopi

Nazwa Grecka: Παναγία Επισκοπή

Najstarszy na wyspie Santorini bizantyjski kościół Panagia Episkopi jest dla wielu Greków miejscem szczególnym.  Nieprzerwanie od XII wieku jest miejscem religijnego kultu i niezwykle ważnym miejscem dla przybywających tu wiernych.

Cerkiew  i znajdujące się w niej ikony, przetrwały wiele najazdów (między innymi Wenecjan, Franków, Rosjan i Turków), pożar i trzęsienie ziemi. Wierni są przekonani, że to Najświętsza Maria Panna (Panagia), której kościół jest poświęcony, sprawuje nad nim pieczę.

W głąb historii

Kościół Panagia Episkopi został zbudowany u podnóża góry Profitis Ilias, najwyższego szczytu Santorini, w nieopodal małej miejscowości Mesa Gonia, niedaleko wschodniego wybrzeża wyspy, w odległości 2 km od znanej, turystycznej miejscowości Kamari.

Istnieje kilka przekazów na temat powstania kościoła. Jeden z nich mówi, że jego ofiarodawcą był bizantyjski cesarz Aleksy I Komnen. We wnętrzu kościoła znajduje się fresk z jego podobizną i zniszczona inskrypcja ze wzmianką na jego temat.

Istnieje także legenda, mówiąca, że ikona Maryi tajemniczo znikała z pobliskiej kaplicy i pojawiała się w miejscu obecnego kościoła. Okoliczni mieszkańcy odczytali to jako znak, że Maryja chce wybudowania kościoła w tym miejscu.

Kościół Panagia Episkopi na Santorini został zbudowany w miejscu trójnawowej bazyliki chrześcijańskiej (prawdopodobnie niektóre elementy bazyliki zostały użyte do budowy obecnego kościoła). Do budowy użyto także elementów ze Starożytnej Thery (tzw. spolie), między innymi fragmenty kolumn doryckich i płaskorzeźb.

Powstał na  przełomie XI i XII wieku (niektóre źródła podają rok 1115 jako najbardziej prawdopodobny rok budowy). Pierwsze udokumentowane wzmianki o nim pochodzą z 1207 roku.

W XIII wieku wyspa Santorini została podbita przez Republikę Wenecką. Z kościoła wypędzono wtedy prawosławnego biskupa. Jego miejsce zajął biskup rzymskokatolicki. Wtedy to do nazwy Panagia dodano przydomek Episkopi, czyli „biskupi”, co miało oznaczać siedzibę wysiedlonego biskupa.

W XVI wieku biskup prawosławny powraca do kościoła (oczywiście już nie konkretnie ten sam) i swoich biskupich dóbr, bo wyspę podbija Imperium Osmańskie. Jednak mieszkający tam katolicy, którzy dotąd korzystali z kościelnych ziem i bogatych zbiorów, nie zaakceptowali jego powrotu. Rozpoczął się konflikt, częściowo zbrojny, między nimi, a ludnością prawosławną, który trwał do XVIII wieku. Spór rozwiązano w ten sposób, że kościelne dobra ziemskie podzielono między wiernych obu obrządków, a do kościoła dobudowano kaplicę, w której miały odbywać się nabożeństwa dla katolików.

W początkach XIX wieku diecezję prawosławną przeniesiono do stolicy wyspy, a majątek kościoła był stopniowo wywłaszczany.

Kościół Panagia Episkopi na Santorini przetrwał pożar z 1915 roku. Większość ksiąg i dokumentów kościelnych uległa zniszczeniu. Budynek i wszystkie ikony ocalały. Po trzęsieniu ziemi z 1956 roku kościół wymagał poważnego remontu. Jego rekonstrukcja trwała do 1986 roku, podczas jej trwania skradziono 26 cennych ikon, których nigdy nie odnaleziono.

Cenne zabytki kościoła Panagia Episkopi na Santorini

We wnętrzu kościoła można zobaczyć wiele zabytkowych ikon i artefaktów. Do najcenniejszych należy przenośna ikona „Panagia Glykofilousa” ((Παναγιά Γλυκοφιλούσα) z XII wieku, jedna z trzech najcenniejszych na świecie ikon przenośnych.

Będąc w kościele warto zwrócić uwagę także na:

  • piękny, pięcioczęściowy ikonostas, czyli ozdobna ściana, pokryta ikonami, która oddziela we wnętrzu cerkwi miejsce ołtarzowe, przeznaczone tylko dla kapłana od nawy, miejsca dla wiernych. Jego dolna część stanowi oryginalne wyposażenie kościoła z przełomu XI i XII wieku,
  • święte Drzwi ikonostasu, zawierające drewniane rzeźby z XVII wieku, przedstawiające motywy roślinne, dwa smoki oraz apostołów Piotra i Pawła,
  • pozostałości XII wiecznych fresków, powstałych w czasie jego budowy. W XVI wieku zostały pokryte tynkiem, udało się je częściowo odkryć i odrestaurować. Najlepiej zachowane i najpiękniejsze to uczta u Heroda II, Atanazy Wielki i Aleksy I Komnen.

Architektura

Murowany, beżowy (a nie biało – błękitny, jak większość budynków religijnych na wyspie) Kościół został wybudowany na planie krzyża o długości 14 mi szerokości 11,1 m. Zwieńczony jest kopułą z czerwonej dachówki. Budynek ma pięć wejść, główne wrota znajdują się od strony zachodniej. W północno – zachodnim rogu budynku znajduje się szczyt dzwonowy z czterema dzwonami.

Uroczyste obchody

Każdego roku 15 sierpnia w kościele Panagia Episkopi obchodzone jest najważniejsze święto Marii Panny greckiego Kościoła prawosławnego. Rzesze wiernych biorą udział w uroczystych nabożeństwach, którym towarzyszy procesja z zabytkowymi ikonami z kościoła. Na zakończenie wszystkich gości częstuje się zupą fasolową i miejscowym winem.

Informacje praktyczne

Przed kościołem znajduje się obszerny parking (również dla autokarów). Zwiedzanie kościoła jest bezpłatne.

Kościół Panagia Episkopi
- galeria zdjęć
Poznaj Santorini

Odkryj wyjątkowe piękno, fascynującą historię, słoneczne plaże i niesamowite atrakcje, które każdego roku przyciągają na Santorini miliony turystów z całego świata.