Kaldera Santorini

Kaldera Santorini, licząca około 3600 lat, jest obecnie jednym z najbardziej znanych i najpopularniejszych wśród turystów miejsc w Grecji. Leży na Morzu Egejskim, około 120 km na północ od Krety. To tutaj na zboczach skalnych powstają najbardziej luksusowe hotele, architektonicznie nawiązujące do cykladzkiej tradycji. Mimo wysokich cen, turyści bardzo chętnie przyjeżdżają na Santorini, zwabieni niezwykłymi widokami, malowniczymi zachodami słońca oraz wulkanicznymi plażami.

Kaldera Santorini – kilka ciekawostek na początek

Kaldera Santorini znana jest głównie z takich miejscowości turystycznych jak Fira (stolica wyspy), Oia czy Imerovigli. W tej ostatniej miejscowości znajduje się najwyższy punkt kaldery i całej wyspy – na wysokości 330 m n.p.m.

Samo słowo „kaldera” pochodzi z języka hiszpańskiego i w dosłownym tłumaczeniu oznacza „kocioł”.

Na przestrzeni lat, krajobraz naturalny tej wyspy znacznie uległ zmianie, głównie za sprawą rozwoju turystycznego i związanej z nim działalności budowlanej. Jednym z najmniej dotkniętych miejsc przez cywilizację na Santorini jest Therasia, a zwłaszcza przylądek Tripiti. To stąd można podziwiać jedną z najbardziej niezwykłych formacji skał wulkanicznych, wyglądających niczym zamarznięta lawa.

Wybierając się na grecką wyspę Santorini, absolutnie należy znaleźć czas nie tylko na zwiedzanie, ale również, a może przede wszystkim, na wypoczynek. Idealnie nadają się do tego tutejsze plaże. Choć te, które znajdują się od strony kaldery są trudniej dostępne, wysiłek wynagrodzi nam oszałamiający widok na archipelag Santorini oraz jedną z największych tutejszych atrakcji – wulkan.

[lista plaż od strony kaldery]

 Porty leżące na Santorini, od strony kaldery:

• Athinios Ferry Port, gdzie cumują promy i statki handlowe – obecnie główny port Santorini
• Gialos – stary port w  Firze (stolicy wyspy), który jeszcze kilkadziesiąt lat temu był jej głównym portem handlowym. Obecnie, pod wpływem rozwoju wyspy, stał się portem turystycznym. Swój początek ma w nimi kolejka linowa do Firy – idealnie rozwiązanie dla tych osób, które po przybyciu na wyspę nie mają ochoty na 20-minutowy spacer pod górę schodami.
• Ammoudi – znajduje się u wybrzeży miejscowości Oia, 13 km od Firy. To stąd można popłynąć łodzią do wyspy Thirasia. Ten mały, urokliwy port uznawany jest za jedno z najbardziej malowniczych miejsc na wyspie, a to za sprawą urzekającej architektury i wspaniałych widoków. Obok portu z łodziami rybackimi znajduje się tutaj również nadbrzeże z tradycyjnymi tawernami rybnym. W Okolicy Ammoudi nie ma co prawda plaży, ale za to mamy krystalicznie czystą wodą oraz wspaniały widok na osadę Oia, znajdującą się na samym szczycie czerwonych klifów. Niedaleko tego miejsca znajdziemy fantastyczne miejsca do nurkowania.
• Armeni – stary port w Oi, obecnie wykorzystywany głównie w celach turystycznych.

Wulkaniczny charakter wysp cykladzkich, w tym Santorini

Wyspy cykladzkie powstały w wyniku ruchów tektonicznych i są położone na niewielkiej mikropłycie egejskiej. Stąd ukształtowanie stożkowe większości wysp, wystających z morza niemalże na kształt podmorskich gór. Wyjątek stanowi kilka wysp pochodzenia wulkanicznego. Wśród nich znajduje się między innymi słynne Santorini, wulkaniczne wyspy Methana, Milos oraz wyspa Nisyros z dość dużym i najmłodszym kraterem Stefanos.

Kaldera Santorini jest arcyciekawym przykładem formacji geologicznej i przyrodniczej. Zespół wysp, oficjalnie zwanych Thera, tworzy nomen omen główna wyspa Thera (ok. 76 km2 i ok. 7.500 tyś. mieszkańców), Therasia (9,3 km2 i ok. 250 mieszkańców), oraz niezamieszkane i maleńkie: Aspronisi (0,1 km2). W środku zalewu znajdują się Palea Kameni (0,5 km2) i Nea Kameni (3,4 km2), niezamieszkałe, zbudowane z zastygłych skał wulkanicznych. Główna wyspa Thera w idealny sposób otacza półokręgiem centrum dawnej aktywności wulkanicznej tworząc kalderę.

Historia powstania Kaldery Santorini

Archipelag Santorini powstawał przez miliony lat i przez ten czas wielokrotnie zmieniał swój kształt. Kaldera przypominająca obecną powstała dopiero około 3600 lat temu podczas wielkiej erupcji minojskiej.

Przyjrzyjmy się poszczególnym fazom rozwoju archipelagu i zmianom zachodzącym w Kalderze:

• Około 5 mln lat temu – w miejscu obecnego Morza Egejskiego znajdował się ląd zwany Aigiida (Europa i Afryka były wtedy połączone). Następnie ląd zaczął powoli opadać, aż wreszcie pozostały tylko szczyty wystające z morza – obecne wyspy. Na obszarze obecnego Santorini niezatopiona była tylko część wyspy znajdująca się na południu (teren ograniczony dzisiejszymi miejscowościami Pyrgos, Kamari, Perissa, Vlychada i Megalochori). Ówczesna wyspa zbudowana była z wapienia i łupków.
• Około 2,5 mln lat temu – rozpoczęła się aktywność wulkaniczna. Wyrastają pierwsze wulkany – na południowy zachód od wyspy (Wulkan Christiana) oraz w okolicach obecnych miejscowości Oia i Akrotiri). Wulkany wybuchały, pozostawiając coraz większą warstwę materiału powiększającego wyspę.
• Około 200 000 lat temu – Santorini było niekształtną wyspą z dużym wgłębieniem (kalderą) po środku, ale nie zalaną wodą, lecz na przemian gotującą się i zastygającą lawą.
• Około 2000 lat p.n.e. – Santorini jest okrągłą wyspą z dużą, zalaną wodą kalderą w środku. Jej ówczesna nazwa brzmi Strogili (z języka greckiego – „okrągły”). W tamtych czasach kwitła na wyspie kultura minojska, a miasto Akrotiri znajdowało się u szczytu rozwoju i dobrobytu.
• Około 1650 roku p.n.e. –  nastąpił wielki wybuch wulkanu (erupcja minojska), która zatopiła część wyspy, a pozostałe powyżej powierzchni morza lądy przykryła grubą warstwą popiołu.
• 197 rok p.n.e. – powstanie wulkanicznej wyspy Hiera na środku Kaldery (prawdopodobnie prekursora dzisiejszej Palea Kameni). Udokumentowana przez wielu historyków  m.in. Strabona, Plutarcha, Pauzaniasza, Justyna, Euzebiusza z Cesari, Ammianusa Marcellinusa.
• 1573 rok n.e. – powstanie wulkanicznej wysepki Mikri Kameni.
• Lata 1866-1870 n.e. – erupcja w wyniku której wysepki Mikri Kameni i Nea kameni połączyły się w jedną wyspę.
• 1950 rok n.e. – ostatnia erupcja odnotowana w Kalderze.

Kaldera Santorini i jej unikalne środowisko geograficzne

Właściwie dzisiejsza Santorini jest tylko wspomnieniem przypominającej zamknięty okrąg pierwszej wyspy Stroggili z czasów rozkwitu kultury minojskiej.  Około 1600 lat temu tzw. „erupcja minojska” spowodowała poprzerywanie linii brzegowej okręgu i niemal całkowite zniszczenie ówczesnych siedlisk ludzkich.

Czy był to koniec zaginionej Atlantydy? Nadal jest to niewyjaśnioną zagadką. Niemniej katastrofa ta zapoczątkowała niezwykły rozwój wysp w sensie przyrodniczym i geograficznym.

Obecnie kaldera Santorini to rozłożyste zlewisko, przypominające misę o średnicy 12 na 7 km (7,5 na 4,3 mil), o głębokości dochodzącej do 400 m. Brzegi kaldery stanowią strome ściany o wysokości do 330 m n.p.m. (najwyżej położony punkt kaldery znajduje się w miejscowości Imerovigli).

Kalderę Santorini można podziwiać z wielu miejsc na wyspie, z każdego wygląda niemal tak samo zachwycająco i fotogenicznie. Poniżej prezentujemy niektóre z nich (patrząc od północy na południe:

• Zamek w Oi
• Oia – promenada,
• Oia – parking przy Zakładzie Oczyszczania Wody,
• Szlak Fira – Oia (cały),
• Imerovigli i Skaros Rock,
• Fira – promenada,
• Park w Firze,
• Szlak Heart Of Santorini,
• Kościół Taxiarchis,
• Wulkan Kokkinopetra,
• Latarnia Morska Akrotiri.

Warto także wybrać się na wycieczkę łodzią po wodach kaldery, aby móc ją podziwiać z innej perspektywy – znajdującego się na środku wulkanu Nea Kameni oraz sąsiedniej, spokojnej wyspy Therasia.

Flora i Fauna w Kalderze Santorini

Kaldera Santorini nie może się co prawda pochwalić unikatowym, endemicznym dla wulkanicznej Nisyros, „hiacyntem z Nisyros”, ale na tak niewielkim obszarze Santorynu i przyległych wysepek, botanicy znaleźli aż 450 gatunków roślin. Wydawałoby się, iż aktywność wulkaniczna spowoduje, iż miejsce to będzie bardzo nieprzyjazne dla flory, jednakże – co zaskakujące – na Santorini znajduje się spora liczba drzew i krzewów. Odnaleziono skamieniałości drzew figowych, dębów, pistacji terpentynowej oraz oliwki zwyczajnej. Ta ostania, rzecz oczywista, pojawiła się na wyspie razem z helleńskimi osadnikami we wczesnej starożytności.

Na Therze i przyległych wyspach spotkać możemy także ciekawe okazy fauny, między innymi dużą, szaro-beżową jaszczurkę (Agama Stelio), przez Greków zwaną „kurkutavlos”. Po kolejnych falach osadniczych pozostały półdzikie kozły bezoarowe oraz świnie. W portach Thery częstymi gośćmi (zdarza się, że nieco nachalnymi, proszącymi o resztki z restauracji) są pelikany, a w powietrzu dominują Wrony Błękitne („kyani”) oraz sokoły. Nie brak też typowych dla Morza Egejskiego ptaków z rodziny mew.

Kaldera Santorini i Thera  – miejscowości

Po dwóch wielkich osiedlach – prehistorycznym Akrotiri i starożytnej Therze pozostało jedynie wspomnienie, przepiękne stanowiska archeologiczne oraz ciekawe zbiory w Muzeum Prehistorycznym Thery na Santorini. Jednakże człowiek nie zrażony kolejnymi gniewnymi pomrukami wnętrza ziemi, kontynuował na Santorini osadnictwo.

Na północnym cyplu wyspy znajduje się wioska Oia z liczbą około 1 500 mieszkańców, górujące nad przepięknie położnym portem. Z kolei, bezpośrednio naprzeciwko wulkanu położona jest stolica administracyjna Santorini – Fira. Do malowniczego miasteczka, położonego na stromym klifie, na wysokości niemal 400 metrów, prowadzą z portu słynne schody, wycięte w skałach pierwotnie dla osiołków niosących towary z portu do miasteczka. To w Firze zwiedzić możemy dwa muzea poświęcone historii Thery oraz ukazujące formowanie się kaldery.

Sama kaldera Santorini według miejscowych najlepiej widoczna jest właśnie z nadbrzeżnych uliczek Firy.

Dziś Santorini to urokliwy, nieduży archipelag, z główną wyspą Therą,  kilkoma nowoczesnymi portami i miejscowościami, oferującymi warunki do wypoczynku dla mniej lub bardziej wymagających turystów. Przepiękne plaże, fenomenalne widoki z klifów, nieduża liczba ludności, przy jednoczesnym urokliwym zagęszczeniu typowej, ciasnej i pobielonej wapnem greckiej zabudowy, przyciągają co roku miliony turystów.